Każdemu obiło się o uszy o białaczce i o przeszczepie szpiku. Jednak czy jesteśmy świadomi jak wiele innych nowotworów krwi istnieje? Jak je leczymy i czy są tak straszne jak mówią? Swoją szeroką wiedzą na ten temat podzielił się z nami dr Marcin Wójtowicz – lekarz hematolog pracujący w Szpitalu Wojewódzkim w Opolu.
Kiedy w naszym materiale genetycznym dochodzi do mutacji, komórki mogą zacząć dzielić się w niekontrolowany sposób przez co nie mają szansy dojrzeć do formy prawidłowej i nie spełniają swojej funkcji, co skutkuje nowotworem. Czasami ciężko zdiagnozować chorobę od razu ponieważ jej objawy często są bardzo niespecyficzne – niezamierzona utrata masy ciała, ból głowy, osłabienie, gorączka, zmiany skórne, powiększenie wątroby czy węzłów chłonnych. Nowotwory krwi wywodzą się ze szpiku obecnego w kościach. Podzielić możemy je ze względu na rodzaj uszkodzonych komórek na mieloproliferacyjne np. pierwotne włóknienie szpiku i limfoproliferacyjne (chłoniaki) np. chłoniak grudkowy. Najczęstsze z nich wymienia w swojej wypowiedzi dr Marcin Wójtowicz – lekarz hematolog pracujący w Szpitalu Wojewódzkim w Opolu.
Wiek zachorowań sugeruje, że należy się badać w każdym wieku ponieważ mamy wiele nowotworów krwi i każdy jest specyficzny dla określonej grupy wiekowej. Jak to dokładnie wygląda? W jakim wieku jest się najbardziej narażonym? Na te pytania również odpowiada dr Wójtowicz.
Nowotwory wywodzące się ze szpiku kojarzą nam się z przeszczepami, które obecnie wykonuje się zazwyczaj z krwi obwodowej. Pobieramy krew i z niej izolujemy odpowiedni materiał. Może się jednak zdarzyć, że nie będzie to możliwe, wtedy po wyrażeniu zgody przez dawcę, szpik zostaje pobrany w znieczuleniu ogólnym z talerza kości biodrowej. Jednak nie zawsze leczymy je poprzez transplantację szpiku. Od czego to zależy?
Mimo dużej liczby dawców, ciągle jest ich za mało! Jak to możliwe? Komórki w naszym ciele pokryte są ogromną liczbą antygenów (np. układ AB0), które jeśli zostaną uznane za obce, są atakowane przez nasz układ immunologiczny i odrzucane. Podczas przeszczepu szpiku patrzymy głównie na tak zwany układ HLA i szukamy najbardziej zgodnego dawcy, ponieważ rzadko możliwa jest pełna zgodność – u bliźniaków jednojajowych (tak zwany przeszczep izogeniczny). Dr Wójtowicz mówi o tym, jak duży jest to problem i dlaczego konieczne jest rejestrowanie się nowych dawców.
Czynnikami ryzyka predysponującymi do wystąpienia nowotworów krwi są narażenie na promieniowanie jonizujące i benzen, niektóre choroby wrodzone czy wcześniejsza chemioterapia.
Pierwszym krokiem podczas diagnozy nowotworów jest wykonie morfologii krwi obwodowej. Na jej podstawie możemy zidentyfikować różne choroby krwi, nie tylko nowotwory. Największe znaczenie mają tutaj trzy wartości – erytrocyty, płytki krwi i leukocyty. Zauważenie zaburzenia, w którejś z nich jest już dużą wskazówką dla lekarza. W razie podejrzenia choroby szpiku wykonuje się biopsję. Nie należy się jej bać ponieważ, przed pobraniem miejsce wkłucia zostaje znieczulone miejscowo za pomocą lidokainy, podobnie jak u dentysty. Wyróżnić tu możemy dwa rodzaje pobrania szpiku – biopsję aspiracyjną i trepanobiopsję. Biopsja aspiracyjna polega na pobraniu płynnego szpiku z kości, natomiast w trepanobiospji pobieramy mały „bloczek z kości”. Decyzję o tym , jakie badanie zostanie wykonane decyduje lekarz, w zależności od spodziewanego rozpoznania.
Leczenie może być związane z chemioterapią, radioterapią, immunoterapią lub przeszczepem szpiku.
- Kilka słów o najczęstszych nowotworach krwi:
Czerwienica prawdziwa wiąże się ze znacznym zwiększeniem liczby erytrocytów, charakterystycznym objawem jest erytromelalgia, czyli bolesne zaczerwienienie kończyn, występuje też powiększenie śledziony, ciemnoczerwone zaczerwienienie skóry twarzy i małżowin usznych. Może być pierwotna, czyli nie spowodowana żadną inną chorobą lub wtórna do np. raka nerki, mięśniaków macicy czy zespołu Cushinga. - Przewlekła białaczka szpikowa ekspozycja na promieniowanie jonizujące jest jedynym znanym czynnikiem wywołującym chorobę. Wiąże się z powstaniem tak zwanego chromosomu Philadelphia – ramiona dwóch chromosomów wymieniają się ze sobą i łączą się w nieprawidłowy sposób, w wyniku tego powstaje źle działający gen produkuje białko, którego działanie wywołuje niekontrolowane podziały macierzystych komórek szpikowych.
- Przewlekła białaczka limfocytowa najczęściej chorują osoby w wieku około 72 lat. Ponieważ jest to nowotwór powstający z dojrzałych limfocytów, w morfologii krwi obwodowej będziemy obserwować ich znaczny wzrost.
- Szpiczak plazmocytowy upośledzeniu ulegają plazmocyty, czyli komórki, które produkują przeciwciała. Przeciwciała są nieprawidłowe i powodują uszkodzenia narządów np. nerek. Jednym z objawów jest ból kości.
Aleksandra Langier, Marcel Warowicki
Fot.: Pixabay